Skutki wydania postanowienia zabezpieczającego przez niemiecki sąd upadłościowy
W ramach postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości prowadzonego na podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego Sąd Rejonowy w Augsburgu zabezpieczył majątek dłużnika m.in. poprzez ustanowienie zakazu wszczynania egzekucji, względnie wstrzymania czynności egzekucyjnych w toku (z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości). Postępowanie upadłościowe dotyczyło spółki mającej siedzibę w Polsce, której główny ośrodek podstawowej działalności znajdował się w Niemczech. Przedsiębiorstwo spółki znajdowało się w Polsce i tam miała ona wierzycieli, którzy podjęli próbę egzekucji swoich wierzytelności.
Nie ulega wątpliwości, że wydanie postanowień o zabezpieczeniu po wszczęciu postępowania upadłościowego oraz powołanie tymczasowego syndyka masy upadłości (Vorfäufiger Insolvenzverwalter) podlega uznaniu z mocy prawa na podstawie art. 25 rozporządzenia nr 1346/200 jako orzeczenia w sprawie zastosowania środków zabezpieczających, wydanych po zgłoszeniu wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego. Uznanie ex lege dotyczyło zatem zarówno orzeczenia w przedmiocie ogólnego zakazu dysponowania, jak i ustanowienia tymczasowego syndyka sądowego, tj. zarządcy w rozumieniu art. 2 lit. b rozporządzenia 1346/2000.
Jednakże praktyka pokazała, że organy państwa uznającego (w tym wypadku Rzeczypospolitej Polski) nie zawsze zdają sobie sprawę z doniosłości skutków prawnych ogłoszenia upadłości polskiej spółki przez sąd innego państwa na podstawie rozporządzenia nr 1346/2000. Z praktycznym stosowaniem prawa wspólnotowego z reguły poradziły sobie sądy, w których zawisły postępowania o prawa wchodzące w skład masy upadłościowej. Uznawały one orzeczenie sądu niemieckiego nie wymagając żadnych dalszych formalności i zgodnie z dyspozycją art. 15 rozporządzenia 1346/2000 stosowały polskie prawo proceduralne zawieszając postępowania sądowe. Również właściwy terenowo oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych po analizie przepisów uznał orzeczenie sądu niemieckiego powstrzymując się od wszczynania administracyjnego postępowania egzekucyjnego. Tymczasowy syndyk masy upadłości spotkał się jednak ze zdumiewającą reakcją komornika sądowego, który prowadził postępowanie egzekucyjne przeciwko upadłemu. Komornik w ogóle nie wziął pod uwagę orzeczenia o zabezpieczeniu majątku upadłego i prowadził czynności egzekucyjne. Czynności te zostały zaskarżone do sądu, jednakże ich rozpoznania trwało ok. dwóch miesięcy i w tym czasie sąd niemiecki zdążył już ogłosić upadłość spółki. Komornik początkowo odmówił zawieszenia postępowania w związku z ogłoszeniem upadłości przez sąd niemiecki wskazując, iż nie uczyni tego bez orzeczenia o ogłoszeniu upadłości wydanego przez sąd polski. Po rozmowie z pełnomocnikiem tymczasowego syndyka masy upadłości komornik zdecydował jednak o zawieszeniu postępowania. Czynność tę zaskarżył do sądu wierzyciel, zaś Sąd Rejonowy w Zielonej Górze uchylił czynność komornika, nakazując kontynuowanie egzekucji. W uzasadnieniu Sąd stwierdził, doszło do próby „instrumentalnego wykorzystania transgranicznego postępowania upadłościowego” przez upadłą spółkę. Jednocześnie Sąd potępił próby zbywania majątku dłużnika przez ustanowionego w postępowaniu głównym tymczasowego syndyka masy upadłości. W wyniku zażalenia syndyka na to postanowienie zostało ono uchylone, jednakże nie z powodu zarzucanych uchybień w zakresie niezastosowania prawa wspólnotowego, lecz z powodu wszczęcia wtórnego postępowania upadłościowego przez sąd polski (które nastąpiło w międzyczasie). Dlatego też nie jest znane stanowisko sądu odwoławczego w Zielonej Górze w przedmiocie uznania ex lege głównego postępowania upadłościowego oraz oceny jego skutków prawnych na obszarze państwa uznającego. Nadto w związku z umorzeniem postępowania egzekucyjnego przez komornika syndyk w postępowaniu głównym wycofał wszystkie skargi na czynności dokonane w ramach tego postępowania, albowiem w związku z tym i tak wszystkie utraciły moc.
Opisane przypadki wskazują na rozbieżności w sposobie przygotowania organów władzy publicznej do stosowania rozporządzenia nr 1346/2000. Podkreślenia jednak wymaga, że co do zasady przygotowanie sądów nie budzi wątpliwości. Komplikacje rodzi słabe przygotowanie merytoryczne komorników, co, z uwagi na stosunkowo słabą pozycję dłużnika jako strony w postępowaniu egzekucyjnym, może skutkować uszczupleniem majątku upadłego, co do którego wszczęto transgraniczne postępowanie upadłościowe.