Potrącenie wierzytelności przysługującej wobec upadłego
Czy dopuszczalne jest potrącenie wierzytelności wobec podmiotu po ogłoszeniu jego upadłości?
Na powyższe pytanie odpowiedzi udzielają przepisy prawa upadłościowego i naprawczego. Co do zasady potrącenie wierzytelności upadłego z wierzytelnością wierzyciela jest dopuszczalne, jeżeli obie wierzytelności istniały w dniu ogłoszenia upadłości, chociażby termin wymagalności jednej z nich jeszcze nie nastąpił. Ustawa wprowadza również ograniczenia co do wysokości wierzytelności, którą może potrącić wierzyciel upadłego. Maksymalna wysokość wierzyciela roszczenia zgłoszonego do potrącenia ograniczona została do należności głównej wraz z odsetkami naliczonymi do dnia ogłoszenia upadłości.
Aby uchronić ogół wierzycieli przed nielojalnymi zachowaniami dłużników upadłej firmy ustawa upadłościowa wprowadziła istotne ograniczenia dotyczące potrącania wierzytelności nabytych w drodze cesji dokonanej po ogłoszeniu upadłości albo w ciągu roku przed ogłoszeniem upadłości ze świadomością istnienia podstaw do jej ogłoszenia. W takich przypadkach potrącenie jest niemożliwe, albowiem w przeciwnym razie dłużnicy upadłego masowo mogliby wykupywać za bezcen wierzytelności wobec upadłego, aby nie musieć płacić swojego zobowiązania. W sposób oczywisty krzywdziłoby to wierzycieli upadłego. Niedopuszczalne jest potrącenie zarówno po ogłoszeniu upadłości, jak i przez oświadczenie złożone przed dniem ogłoszenia upadłości (vide: uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2013 r., sygn. akt III CZP 26/13, nie publikowane). Powyższe ograniczenia nie dotyczą jednakże sytuacji, gdy nabywca wierzytelności stał się wierzycielem upadłego wskutek spłacenia jego długu, za który odpowiadał osobiście (np. poręczyciel lub inwestor w procesie budowlanym odpowiedzialny wobec podwykonawcy) albo określonymi przedmiotami majątkowymi (zabezpieczenie hipoteczne), i jeżeli w czasie, gdy przyjął odpowiedzialność za dług upadłego, nie wiedział o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości.
W końcu, potrącenie nie jest dopuszczalne, jeżeli wierzyciel stał się dłużnikiem upadłego po dniu ogłoszenia upadłości.
Bardzo istotną dla wierzycieli okolicznością jest ścisłe zakreślenie terminu, w którym możliwe jest skorzystanie z prawa potrącenia w przypadku ogłoszenia upadłości takiego kontrahenta. Wierzyciel, który chce skorzystać z prawa potrącenia, musi do uczynić nie później niż przy zgłoszeniu wierzytelności. Oświadczenie złożone później będzie bezskuteczne i będzie się wiązało z obowiązkiem spełnienia swojego świadczenia w całości oraz zgłoszeniem swojej wierzytelności do masy upadłości w oczekiwaniu na podział funduszy masy upadłości.