Nietrafiona inwestycja w wierzytelność nie wygeneruje straty podatkowej w CIT.
Wnioski płynące z uzasadnienia niedawnego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) w Poznaniu z dnia 10 grudnia 2014 r. I SA/Po 317/14 mogą oznaczać złe wiadomości dla podmiotów obracających wierzytelnościami. WSA w Poznaniu rozstrzygał skargę osoby prawnej na interpretację indywidualną w zakresie prawa podatkowego opartą na następujących okolicznościach.
Spółka wnioskująca o wydanie interpretacji indywidualnej nabywała wierzytelności w celu ich windykacji we własnym imieniu na własną rzecz. Ponosiła przy tym koszty sądowe, komornicze, opłaty skarbowe. Windykacja takiej nabytej wierzytelności czasami jest skuteczna dopiero w następnym lub następnych latach podatkowych po nabyciu. Często nie udaje się odzyskać całej kwoty nominalnej wierzytelności. Zdarza się również, że spółka tworzy na taką nabytą wierzytelność odpis aktualizacyjny spełniający dyspozycję art. 16 ust. 2a ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2011 r., Nr 74, poz. 397 ze zm., dalej jako: „u.p.d.o.p.”) (np. dłużnik został wykreślony z ewidencji lub ogłoszono upadłość dłużnika z możliwością zawarcia układu). W związku z powyższym zadano pytania:
- Czy w przypadku odzyskania w wyniku windykacji tylko części wierzytelności np. 10% w dniu, w którym wystąpił przychód (otrzymano windykowaną kwotę) spółka może ująć w koszty cały wydatek poniesiony na zakup wierzytelności wraz z kosztami towarzyszącymi przy jej nabyciu i windykacji (takich jak koszty sądowe, opłaty komornicze, opłatę skarbową),
- Czy odpis aktualizacyjny spełniający dyspozycję art. 16 ust. 1 pkt 2a ustawu CIT tworzony dla nabytej wierzytelności stanowi koszt podatkowy
Na oba powyższe pytania Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu, a w ślad za nim WSA w Poznaniu odpowiedzieli negatywnie.
Kwestią sporną w omawianej sprawie było czy spółka w przypadku odzyskania w wyniku windykacji tylko części wierzytelności np. 10% w dniu, w którym wystąpił przychód (otrzymano windykowaną kwotę) może ująć w koszty cały wydatek poniesiony na zakup wierzytelności wraz z kosztami towarzyszącymi przy jej nabyciu (t.j. koszty sądowe, opłaty komornicze, opłatę skarbową) oraz czy odpis aktualizacyjny spełniający dyspozycję art. 16 ust. pkt 2a u.p.d.o.p. tworzony dla nabytej wierzytelności stanowi koszt podatkowy. Sąd zwrócił uwagę, że ustawodawca wprowadził wyraźny podział kosztów uzyskania przychodów na bezpośrednio związane z przychodami i inne niż bezpośrednio związane z przychodami (tzw. koszty pośrednie), odrębnie regulując moment ich potrącalności. Właściwe określenie kosztów uzyskania przychodów, jak również właściwe ustalenie momentu ich poniesienia jest o tyle istotne, że rzutuje na wysokość podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych, której przedmiotem co do zasady jest dochód oznaczający nadwyżkę sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania.
Zgodnie z regułą zawartą w art. 15 ust. 4 ustawie CIT z zastrzeżeniem ust. 4b – 4c, wydatki podatnika z tytułu nabycia wierzytelności są potrącalne w roku podatkowym, w którym powstają związane z nimi przychody, t.j. w roku podatkowym, w którym podatnik osiąga przychód ze spłaty wierzytelności. Zatem zgodnie z zasadą wynikającą z przepisu art. 15 ust. 4 ustawy CIT jest zasada odpowiedniości (adekwatności) potrącania kosztów z przychodami. Tym samym wydatek poniesiony w latach poprzedzających rok podatkowy oraz w roku podatkowym w celu uzyskania konkretnego przychodu jest kosztem wówczas, gdy osiągnięty zostanie adekwatny do tego wydatku przychód. Nie do przyjęcia w ocenie Sądu jest natomiast koncepcja w myśl której wystarczy ściągnąć chociażby najmniejszą część nabytej wierzytelności, aby od razu zaliczyć w koszt uzyskania przychodów pełen koszt jej nabycia wraz z kosztami towarzyszącymi przy jej nabyciu i windykacji (takie jak koszty sądowe, opłaty komornicze, opłaty skarbowe). Jeżeli wierzytelność jest spłacana w częściach, to również wydatki na nabycie wierzytelności wraz z kosztami towarzyszącymi przy jej nabyciu powinny zostać odpisane w koszty uzyskania przychodów w takiej części, w jakiej dotyczyły przychodów uzyskanych przez podatnika z tytułu wpłat danego dłużnika. Pozostała część wydatku dotyczącego nabycia wierzytelności wraz z kosztami towarzyszącymi przy jej nabyciu (t.j. koszty sądowe, opłaty komornicze, opłata skarbowa) będzie mogła być rozliczona sukcesywnie z chwilą realizacji pozostałej części wierzytelności.
Autor: radca prawny Maciej Puchała