Nierozważne nabycie przedsiębiorstwa może doprowadzić do przejęcia długów sprzedawcy.

Dzięki http://pl.freeimages.com, Sira Anamwong Dzięki http://pl.freeimages.com, Sira Anamwong[/caption]

Częstą praktyką w obrocie gospodarczym jest „przejmowanie” przez jedną firmę części produkcji od innej firmy poprzez wykupienie środków produkcyjnych i magazynowych oraz przejęciu pracującej na nich załogi. Nie chodzi tu o nabycie udziałów w spółce, ani dokonanie połączenia, lecz o prosty zakup składników majątkowych. Planując nabycie części przedsiębiorstwa w ruchu (ongoing concern) w Polsce należy wykazać się dużą ostrożnością. W Polsce nabycie przedsiębiostwa (enterprise) wiąże się bowiem z możliwości automatycznego przejęcia długów związanych z jego prowadzeniem.

Przez przedsiębiorstwo w rozumieniu prawa polskiego rozumie się zorganizowany zespół składników majątkowych i niemajątkowych służących do prowadzenia działalności gospodarczej. Składnikami tymi mogą być m. in.: jego nazwa, własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości, prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy, koncesje, licencje i zezwolenia, patenty i inne prawa własności przemysłowej, majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne, tajemnice przedsiębiorstwa, a także księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Rozwiązaniem dość szczególnym na tle uregulowań innych państw członkowskich UE jest zasadą, że umowa o przeniesienie przedsiębiorstwa przenosi na nabywcę wszystkie wyżej opisane składniki majątkowe, chyba, że strony postanowią inaczej. W orzecznictwie sądowym przyjęło się, że przeniesieniu na powyższych zasadach może podlegać zarówno całość przedsiębiorstwa jak i zorganizowana część przedsiębiorstwa (np. oddział, zakład produkcyjny).

Z uwagi na doniosłe skutki usunięcia z majątku zbywcy przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części ustawodawca polski przewidział daleko idącą ochronę jego wierzycieli. Nabywca przedsiębiorstwa jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć. Co więcej, jeżeli przedsiębiorstwo jest jednocześnie zakładem pracy, w rozumieniu przepisów prawa pracy, nabywca przedsiębiorstwa staje się z mocy prawa stroną wszystkich umów o pracę.

Jak już wspomniano powyżej przeniesienie przedsiębiorstwa odbywa się na podstawie jednej czynności prawnej, dla której przepisy prawa wymagają zachowania formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jednakże może dojść do sytuacji, gdy w drodze kilku umów, nawet bez zachowania szczególnej formy, dochodzi do przeniesienia poszczególnych składników majątkowych w taki sposób, że w ich wyniku faktycznie dojdzie do przeniesienia majątku składającego się na zorganizowany zespół składników majątkowych i niemajątkowych służących do prowadzenia działalności gospodarczej. W takim przypadku orzecznictwo sądowe objęło ochroną wierzycieli zbywcy i w kwestii odpowiedzialności za zobowiązania związane z przedsiębiorstwem, zrównuje sytuację przeniesienia przedsiębiorstwa na podstawie jednej umowy, jak i kilku następujących po sobie umów.

Powyższe ukazuje, że przedsiębiorcy zainteresowaniu nabywaniem przedsiębiorstw w ruchu w Polsce muszą zachować daleko idącą ostrożność. Z pewnością każda taka transakcja powinna podlegać nadzorowi doradców do spraw podatkowych i prawnych połączonego z audytem nabywanego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.

Autor, radca prawny Maciej Puchała